طبق تعریف هرگاه قیمت‌های تعیین‌شده در بازار اوراق بهادار بازتاب‌دهنده تمامی اطلاعات مربوط و در دسترس باشد، قیمت‌های مزبور را می‌توان معیاری مناسب برای تخصیص بهینه سرمایه‌های کمیاب و پیش‌نیاز برقراری کارایی تخصیصی آن بازار به‌شمار آورد. چون در یک بازار سرمایه کارآمد، قیمت‌های اوراق بهادار بر پایه تمامی اطلاعات در دسترس به‌دست می‌آید، ناکافی‌بودن اطلاعات نیز به‌خودی خود در شکل‌گیری قیمت‌ها نمود می‌یابد و به قیمت‌گذاری در بازار می‌انجامد.
در شرایط واقعی، حتی با فرض دردسترس‌بودن مجموعه اطلاعات مورد نظر، همواره امکان یا احتمال بروز عدم‌تقارن در دستیابی به اطلاعات بین افراد وجود دارد که بر اثر آن، برخی عوامل یا فعالان بازار نسبت به دیگران از موقعیت برتری برخوردار می‌شوند و ممکن است به سودی بیشتر دست یابند. بروز این حالت، اعتماد دیگران را کاهش می‌دهد؛ ضمن آنکه با ازدست‌رفتن فرصت دسترسی برابر فعالان به اطلاعات، بازار را با خطر کاهش کارایی اطلاعاتی رویارو می‌سازد.
هرگونه اطلاعات افشانشده برای عموم که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به اوراق بهادار، معاملات یا ناشر آن مربوط می‌شود و درصورت انتشار بر قیمت یا تصمیم سرمایه‌گذاران برای معامله اوراق بهادار مربوط تاثیر می‌گذارد، «اطلاعات‌نهانی» خوانده می‌شود و کسانی که به‌دلیل برخورداری از موقعیت‌های ویژه، بیش و پیش از دیگران به اطلاعات کلیدی تاثیرگذار بر قیمت‌های اوراق بهادار دسترسی دارند، دارندگان اطلاعات نهانی به‌شمار می‌آیند.
بر این اساس، قانون بازار اوراق بهادار استفاده از اطلاعات نهانی را توسط دارندگان این اطلاعات به ضرر دیگران یا به نفع خود قبل از انتشار عمومی یا فراهم کردن موجبات افشا و انتشار آنها را در غیرموارد مقرر و نیز معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی را جرم تلقی کرده و برای مرتکبان، مجازات‌هایی پیش‌بینی کرده است. همچنین قانون مزبور، اشخاص دارای اطلاعات نهانی شرکت را احصا کرده و آنها را مکلف به گزارش‌دهی آن بخش از معاملات اوراق بهادار خود که مبتنی بر اطلاعات نهانی نباشد به سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس مربوطه کرده است.
در اجرای این تکلیف قانونی سازمان بورس و اوراق بهادار، دستورالعمل اجرایی نحوه گزارش‌دهی دارندگان اطلاعات نهانی را تصویب کرده است. این دستورالعمل دارای 3فرم است. دارندگان اطلاعات نهانی مرتبط با ناشران اوراق بهاداری که در بورس پذیرفته می‌شوند، پس از پذیرش در بورس و قبل از عرضه اولیه اوراق، براساس فرم شماره یک به اعلام وضعیت اولیه خود اقدام می‌کنند. درصورتی که رابطه شخص گزارش‌دهنده با ناشر به‌گونه‌ای تغییر یابد که دیگر نسبت به ناشر، دارنده اطلاعات نهانی محسوب نشود موظف است مراتب را طبق فرم شماره2 به سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کند.
در فرم شماره 3، شرکت‌های تازه‌پذیرش‌شده باید دارندگان اطلاعات نهانی خود را به سازمان معرفی کنند و آن دسته از شرکت‌هایی که در گذشته پذیرش شده‌اند نیز ظرف مدت یک هفته باید نسبت به این مهم اقدام کنند. در حال حاضر، امکان تکمیل فرم‌های مذکور و ارسال آن از طریق سیستم کدال (شبکه اطلاع‌رسانی ناشران) مهیا شده است. اشخاص مکلف به گزارش‌دهی درصورت ارائه مشخصات کامل به همراه کد ملی، شناسه و رمز عبوری دریافت خواهند کرد.
پس از دریافت کد کاربری، افراد مکلف باید از طریق این سیستم، وضعیت اولیه خود و کلیه افراد تحت تکفل خود یا هر کسی که با وی رابطه وکالتی، ولایتی، وصایتی و قیمومتی دارند و نیز آخرین وضعیت دارایی خود از سهام شرکتی را که در آن به‌عنوان دارنده اطلاعات نهانی معرفی شده‌اند، اعلام کنند. درصورتی که هر یک از افراد یادشده یا اشخاص تحت‌تکفل آنها نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کنند، این شخص مکلف است ظرف مدت 15روز نسبت به ارائه این اطلاعات و تکمیل گزارش‌های لازم در سیستم اقدام کند.
تاکنون این اقدامات به‌صورت کاغذی انجام می‌شد اما هم‌اکنون تکمیل و ارسال فرم‌های این گزارش‌ها در سیستم کدال فراهم شده است و افراد مکلف باید اطلاعات و گزارش‌های خود را از طریق این سامانه به بازار بورس ارسال کنند. این امکان، در اجرای سیاست افزایش شفافیت اطلاعات و نظارت بر بازار اوراق بهادار از طریق توسعه شبکه مکانیزه اطلاع‌رسانی ناشران و با هدف توسعه بازار سرمایه ایمن، شفاف و کارآمد فراهم شده است.
* رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار
